حمیدرضا صفدری – کارشناس بازارسرمایه در گفت و گو با بیداربورس گفت: از ابتدای عرضه خودرو در بورس کالا تا به حال، ارزش معاملات آن مجموعا حدود ۲۸ هزار میلیارد تومان بوده که در این میان بیش از ۱۸ هزار میلیارد تومان سهم محصولات ایران خودرو است. بنابراین؛ در این گزارش به ذکر نکاتی در مورد شرکت ایران خودرو اکتفا می‌شود.

جدول زیر، عرضه‌های ایران خودرو را به تفکیک محصول نشان می‌دهد.

 وی در ادامه افزود: عرضه محصولات ایران خودرو در بورس کالا از شهریور امسال آغاز شده و البته عمده آن در آبان و آذر، و با تحویل سه ماهه بوده است. همچنین نگاهی به وضعیت عمومی شرکت ایران خودرو اطلاعات مفیدی را بر ما آشکار می‌کند.

نمودار زیر، روند ثبت سود ناخالص شرکت را به صورت فصلی، از تابستان ۱۳۸۹ تا پاییز ۱۴۰۱، نشان می‌دهد. از تابستان ۱۳۹۷ به بعد، شرکت جز یک فصل تماماً سود ناخالص منفی یا به عبارت دیگر زیان ناخالص ساخته است.

 نمودار زیر نیز وضعیت حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص شرکت را در همین بازه زمانی نشان می‌دهد.

این فعال بازارسرمایه تصریح کرد:  هرچند که صنعت خودروسازی در سطوح بالا و رقابتی آن اساسا حاشیه‌های سود چندان بالایی را ایجاد نمی‌کند. به عنوان مثال شرکت BMW طی بازه ده ساله ۲۰۲۱-۲۰۱۲، به طور میانگین، حایز حاشیه سود ناخالص ۱۹%، عملیاتی ۱۰% و خالص ۷% شده است، اما آمار منفی ایران خودرو طی سال‌های اخیر، فارغ از تمام جنبه‌های درآمد و هزینه‌ای که به صورت کارآمد مدیریت می‌شوند یا خیر، به نظر می‌رسد که ناشی از عدم افزایش قیمت محصولات متناسب با افزایش هزینه‌ها باشد.

وی افزود:  توجه کنید که این وضعیت از تابستان ۱۳۹۷ به بعد و پیش از آن در سال‌های ۱۳۹۲-۱۳۹۱ رخ داده است. دقیقاً مقاطعی که ایران تورم‌های بالایی را تجربه کرده و جهش‌های نرخ دلار به بازار کالا علامت داده است.

صفدری بیان داشت:  سیاست‌گذار با پیش گرفتن دیدگاه خود مبنی بر حداکثرسازی رفاه اجتماعی ممکن است در تحلیلی مبتنی بر منطق هزینه و فایده، سود مردم ناشی از کنترل قیمت‌ها را بر زیان شرکت‌ یا شرکت‌هایی برای دوره‌های زمانی کوتاه یا بلندمدت ارجح بداند. فارغ از آثار دیگر این سیاست‌ها از جمله تغییرات صوری قیمت‌های نسبی، آثار بودجه‌ای و غیره که طبیعتا در سیاست‌گذاری باید لحاظ شود و نحوه و توان اجرای سیاست، این رویکرد را می‌شد درک کرد؛ درصورتی که محصول با همان قیمت مورد نظر به مصرف‌کننده نهایی برسد؛ به عبارت دیگر، در صورتی که رفاه مصرف‌کننده واقعا افزایش یابد. اما به نظر می‌رسد که چنین نشده است.

به جدول زیر نگاه کنید.

به گفته وی؛  طی پنج ماه اخیر، قیمت بازار محصولات ایران خودرو، همانند بسیاری دیگر از کالاها، به صورت میانگین بیش از ۳۰% رشد داشته، اما قیمت کارخانه تغییری نکرده است. در همین بازه زمانی و برای محصولات ذکر شده در جدول فوق، به صورت میانگین بیش از ۷۰% اختلاف میان قیمت کارخانه و قیمت بازار وجود داشته است؛ یعنی آنچه به عمده مصرف‌کنندگان نهایی رسیده بسیار بالاتر از قیمت کارخانه بوده و آنچه سیاست‌گذار خواسته عملاً محقق نشده است. در این بین درآمدی که می‌توانست به شرکت رسیده و در نهایت منابع مالیاتی دولت را هم تقویت کند، صرفا ذی‌نفعان جدیدی ایجاد کرده که تجارت پر سودی را پیش چشم خود می‌بینند.

این کارشناس بازارسرمایه عنوان کرد: شرح وضعیت کلی تقریباچنین است؛ درآمد شرکت افزایش نیافته و منجر به زیان‌سازی شده، به جهت ناتوانی در عمل به تعهدات، شرکت‌های وابسته نیز دچار کمبود نقدینگی شده‌اند؛ درآمد مالیاتی دولت که می‌توانست کسری بودجه و پیامدهای آن را کاهش دهد از بین رفته؛ توسط ذی‌نفعان جدیدی (به نام دلال یا رانت‌جو یا هر نام دیگر) از اختلاف قیمت کارخانه و بازار سودهای قابل توجهی کسب شده‌ و مصرف‌کننده نهایی با قیمتی بسیار بالاتر از قیمت مورد نظر سیاست‌گذار به محصول دست یافته است.

وی ادامه داد: در صورتی که تنها ۱۰% از گپ ۷۰ درصدی قیمت کارخانه و بازار نصیب شرکت شود، شرکت مجددا به سود عملیاتی می‌رسد؛ به همین دلیل است که با آغاز عرضه خودرو در بورس کالا، توجه بسیاری از کنش‌گران اقتصادی فعال در بازار سرمایه به سهام گروه خودرو جلب شد؛ به طوری که در همین مدت، ارزش بازار ایران خودرو بیش از ۴۰% رشد کرده است.

صفدری در نهایت گفت: شنیده‌ها حاکی‌ از آن است که شرکت طی دو یا سه ماه اخیر در ایفای تعهدات خود نیز بهتر عمل کرده است و لازم به ذکر است که در نوشته حاضر توجهی به کیفیت محصولات شرکت مذکور یا نحوه مدیریت هزینه‌های آن نشده، همچنین تأییدی بر این موارد صورت نگرفته است؛ به عبارت دیگر و در معنای اقتصادی، به امکان انتقال منحنی عرضه پرداخته نشده و صرفا بخشی از شرایط فعلی آن مورد بررسی قرار گرفته است.